Frumhlaup sem þarf að bæta úr

Fjármálakreppan, sem skall á Vesturlönd hausti 2008 átti upptök sín í Bandaríkjunum á árunum 2006 og 2007 en náði fjótt yfir til Evrópu. Það er hins vegar umhugsunarvert að Bandaríkin virðast hafa náð sér mun fljótar á strik en Evrópuríkin.

Á viðskiptavakt Evrópuvaktarinnar í dag eru birtar tölur sem sýna að Bandaríkin eru komin vel á veg að rétta úr kútnum. Nú stefnir í að þjóðarskuldir Bandaríkjanna verði komnar niður í 71% af vergri landsframleiðslu á árinu 2016 og fjárlagahalli minnki á þessu ári úr 1,1 trilljón dollara á síðasta ári í 642 milljarða dollara nú, sem er um 4% af vergri landsframleiðslu. Í þessu samhengi ber að hafa í huga að Bandaríkjamenn hafa ekki bara verið að fást við afleiðingar fjármálakreppunnar á fjármálafyrirtækin í Bandaríkjunum og fólkið, sem hefur verið að missa eignir sínar. Þeir hafa á sama tíma staðið frammi fyrir miklum kostnaði við hernaðaraðgerðir í Írak og í Afganistan sem Georg W. Bush, þáverandi forseti sá ekki ástæðu til að fjármagna með sérstökum hætti svo sem skattahækkunum heldur jók hann einfaldlega á fjárlagahallann.

Bandaríkin hafa náð þessum árangri með samstilltu átaki Seðlabanka Bandaríkjanna og bandaríska fjármálaráðuneytisins, þótt sumt hafi gengið upp og annað ekki af því sem gert hefur verið eins og gengur. En fjármálafyrirtækin eru að ná sér á strik og atvinnuleysi að minnka.

Í Evrópu er staðan önnur. Þar er atvinnuleysi enn gífurlegt og lítil breyting að verða á því nema til aukningar. Þar standa bankar enn höllum fæti að margra mati vegna þess, að ekki hafi verið horfst í augu við nauðsynlega endurfjármögnun þeirra. Og nú eru vaxandi vísbendingar um að aðhaldsstefnan, sem Suður-Evrópuríkin hafa verið þvinguð til og áreiðanlega ekki að ástæðulausu, sé ekki að skila þeim árangri, sem að var stefnt.

Það eru upp ótal skýringar á því hvers vegna betur hefur gengið vestan hafs en austan. Sumir benda á að í Bandaríkjunum sé eitt sameiginlegt þing og sameiginleg rikisstjórn þótt landinu sé að öðru leyti skipt upp í fjölda ríkja. Í Evrópu sé að vísu sameiginlegt þing en með takmarkað vald en engin sameiginleg ríkisstjórn og engin sameiginleg ríkisfjármálastefna.

Á sama tíma og bent er á þetta sem veikleika hjá Evrópusambandinu eru jafnvel eindregnir stuðningsmenn aðildar Bretlands að Evrópusambandinu eins og Kenneth Clarke, sem lengi hefur verið í forystusveit Íhaldsflokksins þar í landi komnir á þá skoðun að nánari samruni aðildarríkja Evrópusambandsins sé hugmynd, sem heyri fortíðinni til.

Ný ríkisstjórn á Íslandi ætlar að láta taka saman skýrslu um þróun Evrópusambandsins sjálfs. Það er ekki lítið verk og verður ekki unnið á nokkrum mánuðum. En hvað sem skýrslugerð líður er ljóst að enginn veit á þessari stundu hvert Evrópusambandið stefnir eða hvort það verður til í framtíðinni.

Umsókn Íslands um aðild að því sem enginn veit hvað er eða hvað verður er frumhlaup, sem þarf að bæta úr með því að draga umsóknina til baka.