Þjóðaratkvæða­greiðslan í Sviss

Stundum setur hinn almenni borgari strik í reikninginn með afgerandi hætti. Það gerðist hér á Íslandi í Icesave-málinu og það gerðist í Sviss í gær. Fyrir nokkrum vikum bentu skoðanakannanir til þess að tillaga um að takmarka fjölda innflytjenda til Sviss yrði felld í þjóðaratkvæðagreiðslu. Hún var hins vegar samþykkt. Í frétt Evrópuvaktarinnar um þessa niðurstöðu segir:

„Kjósendur í Sviss samþykktu sunnudaginn 9. febrúar að “binda enda á fjöldakomu innflytjenda„. Meirihlutinn að baki samþykktinni var mjög naumur, 50,3%. Tillagan um þjóðaratkvæðagreiðsluna kom frá hægri flokknum SVP, Þjóðarflokknum. Markmiðið er að setja kvóta um fjölda innflytjenda og semja við ESB um breytingar á reglunni um frjálsa för fólks á milli ESB og Sviss en Svisslendingar taka auk þess þátt í Schengen-samstarfinu. Talið er að vegna óska Sviss myndist spenna í samskiptum Sviss og ESB.

Þetta eru mikil tíðindi. Þetta er niðurstaðan í þjóðaratkvæðagreiðslu í Sviss þrátt fyrir að leiðandi skoðanamyndandi öfl í landinu hafi snúist gegn henni með ríkisstjórnina í fararbroddi og forystumenn í atvinnu- og viðskiptalífi í kjölfarinu. Og vafalaust að spenna verður í samskiptum Evrópusambandsins og Svisslendinga á næstunni af þessum sökum. En niðurstaðan liggur fyrir. Þetta er vilji svissnesku þjóðarinnar og honum ber að hlýða.

Svisslendingar eru hins vegar ekki einir í heiminum inn í miðri Evrópu og í ljósi þessarar niðurstöðu í þjóðaratkvæðagreiðslu þar vaknar sú spurning, hvort af henni megi draga einhverjar ályktanir um afstöðu fólks í öðrum löndum Evrópu til þessa grundvallaratriðis í stjórnskipun Evrópusambandsins um frjálsa för fólks.

Það er ekki fráleitt að ætla að svo sé.

Umræður í Bretlandi um innflytjendur og kostnað velferðarkerfisins þar vegna þeirra benda mjög eindregið til þess að áþekk viðhorf séu uppi meðal almennings þar. Ríkisstjórn David Camerons hefur þegar gripið til ýmiss konar aðgerða til þess að takmark aðgang innflytjenda að velferðarkerfinu. Og raunar er frjáls för fólks á milli aðildarríkja ESB orðinn kjarninn í þeim umræðum, sem fram fara í Bretlandi um aðild Breta að ESB og óskum þeirra um breytingar á þeim samningum.

Svipuð viðhorf hafa skotið upp kollinum í Danmörku, þótt þar hafi umræður um málið ekki orðið jafn víðtækar og í Bretlandi. Í Danmörku beinast áhyggjur ekki sízt að því að danska velferðarkerfið geti ekki staðið undir auknum kostnaði vegna innflytjenda. Sambærilegar áhyggjur hafa líka komið upp í Þýzkalandi en það sama á við um Þýzkaland og Danmörku að þar hafa umræður um málið ekki orðið jafn háværar og í Bretlandi. Þjóðverjar gera sér skýra grein fyrir því, að þeir þurfa á innflytjendum að halda af öðrum ástæðum og þá ekki sízt vegna þess að þýzka þjóðin er að eldast.

Það er hins vegar ánægjulegt að þessar umræður snúast ekki um að takamarka för fólks vegna litarháttar eða annarra trúarbragða en ríkjandi eru í Evrópu. Þær snúast um kostnað. Úrslitaátökin, sem fram fóru á sjöunda áratug síðustu aldar í Bandaríkjunum um samskipti fólks með ólíkan litarhátt og fordæmi Nelsons Mandela hafa gjörbreytt viðhorfum fólks hvers til annars að því leyti.

Það er ekki ólíklegt að niðurstöður þjóðaratkvæðagreiðslunnar í Sviss eiga eftir að að auka á þessar umræður í öðrum löndum Evrópu. Og það er í sjálfu sér af hinu góða. Það er ekki hollt fyrir nokkurt samfélag að umræður af þessu tagi kraumi undir yfirborðinu. Það fer bezt á því að ræða þessi viðkvæmu mál fyrir opnum tjöldum.