Alþingi ræður ekki við ESB-málið - hvað gerir forsætis­ráðherra?

Nýr vinkill í ESB-umræðunum birtist í Morgunblaðinu laugardaginn 17. maí þegar Sigmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra tekur sér fyrir hendur að gefa einstökum setningum í ESB-tillögu Gunnars Braga Sveinssonar utanríkisráðherra einkunn og segist sakna þess að alþingi hafi ekki að minnsta kosti samþykkt þá setningu úr tillögunni að ekki verði gengið að nýju til viðræðna við ESB nema þjóðin samþykki í atkvæðagreiðslu að stefna að ESB-aðild. Forsætisráðherra setur þessa setningu skör hærra en hinar tvær í tillögu ráðherrans, annars vegar um að draga aðildarumsóknina til baka og hins vegar að ríkisstjórnin skuli treysta tvíhliða samskipti og samvinnu við Evrópusambandið og Evrópuríki.

Rök forsætisráðherra eru að við völd sitji ríkisstjórn sem hafi „engin áform um að halda áfram viðræðum við Evrópusambandið“. Setningarnar tvær sem ráðherrann telur litlu skipta snúist „bara um að árétta afstöðu ríkisstjórnarinnar“.

Baldur Arnarson blaðamaður spyr forsætisráðherra hvort til greina komi að samþykkja á haustþingi að draga umsóknina til baka og hafa síðan þjóðaratkvæðagreiðslu um afstöðu þjóðarinnar til ESB-aðildar. Vilji þjóðin aðild yrði málið tekið upp aftur. Forsætisráðherra svarar:

„Menn eru svo sem með ýmsar hugmyndir í þessu efni. En við höfum ekkert rætt framhaldið hvað þetta varðar. Þessi tillaga snerist um að árétta það sem ríkisstjórnin hefur þegar sagt, að hún telji ekki að það eigi að standa í þessum viðræðum. Því viðræður fela í sér yfirlýsingu um að menn vilji inn.“

Svör forsætisráðherra vekja spurningar um hvers vegna í ósköpunum hann vildi að fram kæmi stjórnartillaga til þingsályktunar um afturköllun þessa mikla ágreiningsmáls telji hann það í raun svo litlu skipta að alþingi samþykki á formlegan hátt fyrir sitt leyti að afturkalla ESB-umsóknina. Varla var það leikaraskapur? Pólitískt reynsluleysi skýrir ef til vill alla meðferð þessarar tillögu. Málsmeðferðin hefur hvað sem öðru líður orðið stjórnarflokkunum dýrkeypt og til álitshnekkis.

Ríkisstjórnin og meirihluti hennar á þingi hefur ekki einu sinni burði til að nýta sér það sem birst hefur í skýrslum tveggja háskólastofnana og styður málstað stjórnarinnar. Þar kemur skýrt fram að í tíð ESB-ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur lauk viðræðunum í raun vegna ágreinings um sjávarútvegsmál. Þeim verður ekki fram haldið nema íslenska þjóðin samþykki að ESB fái ráð yfir 200 mílna efnahagslögunni að 12 mílum og það verði undir ákvörðun ráðherraráðs ESB komið hverjir veiði á Íslandsmiðum.

Verði uppgjöf niðurstaða alþingis í ESB-málinu undir forystu Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar er samhljómur milli þess vandræðagangs og þess sem gerðist undir forystu Jóhönnu Sigurðardóttur þegar haldið var umhugsunar- og undirbúningslaust til Brussel. Meginlærdómurinn af ESB-málinu síðan 2009 er þessi: Á öðrum áratug 21. aldar virðist íslenska stjórn- og stjórnmálakerfið ekki ráða við mál af þessari stærðargráðu. Það er stóralvarlegt á tímum alþjóðavæðingar.

Forsætisráðherra og utanríkisráðherra hafa talað á þann veg í tæpt ár að óhjákvæmilegt sé að taka betur af skarið gagnvart ráðherraráði og framkvæmdastjórn ESB. Þeir hafa stjórnskipulegt umboð til þess hvað sem líður vandræðagangi á alþingi. Þeir hafa einnig öll rmálefnaleg rök til þess. Ef marka má orð þeirra sjálfra vilja þeir ekki að málið hafi formlega þá stöðu sem það hefur nú. Þeir eiga næsta leik. Ráða þeir við hann?